Enharmonische verwisseling
Als je een noot enharmonisch verwisselt, geef je in feite een andere naam (spelling) aan een noot zonder dat deze (op een piano) anders klinkt (bijv. F# danwel Gb).
Wat je met zo'n enharmonisatie bereikt is een zo 'logisch' mogelijke benaming in de gebruikte muzikale context. Iedere noot (behalve de Gis/As) kan zodoende op drie manieren gespeld worden:
| Bis | C | (Deses) |
| (Bisis) | Cis | Des |
| Cisis | D | (Eses) |
| Dis | Es | (Feses) |
| (Disis) | E | Fes |
| Eis | F | (Geses) |
| (Eisis) | Fis | Ges |
| Fisis | G | (Asas) |
| Gis | As | |
| (Gisis) | A | Beses |
| Ais | Bes | (Ceses) |
| (Aisis) | B | Ces |
De eerste spelling is de voorkeurspelling in de toonsoort C (vetgedrukt)
De toonladder van C is: C-D-E-F-G-A-B-C
- Voorkeur: C#, E♭, F#, G#, B♭
- Alternatief: D♭, D#, G♭, A♭, A#
Voor iedere toonsoort kun je soortgelijke lijstjes maken.
Toonladder van C#: C#-D#-E#-F#-G#-A#-B#-C#
- Voorkeur: C##, E, F##, G##, B
- Alternatief: D, D##, G, A, A##
enzovoorts.
In theorie zijn er natuurlijk nog ingewikkelder enharmonisaties denkbaar (B♭♭♭ beseses en F### fisisis als enharmonisaties voor de G#/A♭, maar in de muziekpraktijk zul je ze nooit tegenkomen. Meestal zul je de dubbelkruisen of dubbelmollen eerder weg-enharmoniseren en daarmee de muziek 'vriendelijker' maken voor de gemiddelde speler.
De eerste alternatieve spelling (en notatie) krijg je na enharmonische verwisseling door <x>.
De tweede alternatieve spelling met <alt-shift-x>.
Hoewel de meeste toonhoogten dus op drie manieren te schrijven zijn zullen de meeste verwisselingen in een toonsoort zelden voorkomen (in C groot zal het uiterst onwaarschijnlijk zijn om de noot C als B# of nog uitzonderlijker als D♭♭ te noteren). Als veel enharmonisatie nodig lijkt zal er meestal sprake zijn van een modulatie of notatie in de verkeerde toonsoort!
De bij een melodie gebruikte akkoordsymbolen kunnen ook aanleiding geven tot enharmonisatie; zodra er een Fm akkoord gespeeld word (f - a♭ - c) zul je geen gis in de melodie noteren. Ook de akkoordsymbolen zelf kun je enharmoniseren: een A♭-akkoord is in toonsoorten met bijvoorbeeld mollen veel voor de hand liggender dan een G# akkoord.